ثواب موذنین در روایات

يکى از کارهاى بسيار با ارزش در اسلام اعلان وقت نماز و مناجات با خدا در صبح و شام و حتى در ابتداى ظهر است بطورى که مؤ منين وقت شناس ‍ يا خود مبادرت به اذان نمايند و يا با شنيدن آن ، اذان مؤ ذن را حکايت کنند.

استاد ما (حضرت آيت الله شيخ هاشم قزوينى رضوان الله عليه ) که يکى از اعاظم مدرسين حوزه علميه مشهد بود در درس ، شاگردان خويش را به گفتن اذان توصيه مى کرد.

متاءسفانه همانگونه که پيامبر اسلام (صلى الله عليه و آله و سلم ) پيش بينى کرده بود اين کار حالا از رسم افتاده و ديگر کمتر کسى به سراغ اذان گفتن مى رود. مگر همان اذانى که از راديو و تلويزيون و يا بلندگوهاى مساجد شنيده مى شود.

خواننده عزيز! شايد شما هم مثل بعضی از مردم اذان گفتن برايت دشوار باشد و احيانا چنين کارى را دون شاءن و مقام و شخصيت خود بدانى ، که کنار خيابان با کوچه و بازار يا ميان منزل بايستى و اذان بگويى . اما افسوس از اينکه ما جدا در جمع آورى ثواب و بدست آوردن حسنات همت نمى کنيم . خداوند مى خواهد وقتى هنگام مناجات و دعوت به پيشگاهش مى رسد، انسان فرياد بزند الله اکبر و اعلام نمايد حى على الصلاة بشتابيد بسوى نماز، بشتابيد بسوى رستگارى . بشتابيد بسوى بهترين عمل . همه بدانند زمان مهمترين کار رسيده و در اين هنگام همه کارها بايد تحت الشعاع نماز قرار گيرد و انسان از همه کارها دست بکشد.

در کتاب مجموعه ورام مى نويسد: سابقا مردم چنين بودند، وقتى صداى اذان بلند مى شد، آهنگرى که پتک را براى کوفتن بر آهن بلند کرده بود بر زمين مى نهاد و مى گفت : منادى خدا ندا مى دهد کارى مهمتر پيش آمده است يا خياط که سوزن را به دست گرفته بود و آماده بود تا نخ را در آن قرار دهد و بدوختن ادامه دهد، نخ و سوزن را کنار مى نهد و مى گفت خير و برکت در کارى نيست که چنين موقعى انجام گيرد، بايد نداى پروردگار را اجابت کرد.

اينک به ثواب مؤ ذن و ارزش آن توجه نماييد:

امام باقر (عليه السلام ) فرمود: هر کس ده سال در راه خدا اذان بگويد. خداوند او را مى آمرزد. هر تر و خشکى که صدايش را بشنود او را تصديق مى کند و هر کسى را مسجد با او به نماز بايستد، از نماز آن نمازگزار سهمى مى برد و هر کس با صداى او نماز بخواند به تعداد آنها به مؤ ذن حسنه مى دهد.

امام صادق (عليه السلام ) فرمود: در روز قيامت مؤ ذنين سربلند مى باشند. (يعنى اذان گويان از همه مردم گردنشان افراشته تر است و براى دريافت ثواب و عطاى خداوند سربلندند).

در عوالى اللئالى از بلال روايت شده که گفت : شنيدم از پيامبر اکرم صلى الله عليه و آله و سلم که فرمود: هر کس در راه خدا اذان بگويد گر چه يک نماز باشد اما براى خدا و بدون چشمداشتى از غير، فقط براى تقرب به خدا باشد. غفرالله له ما سلف من ذنوبه و من عليه بالعصمة فيما بقى من عمره و جمع بينه و بين الشهداء فى الجنه خداوند گناهان گذشته او را مى آمرزد و بر او منت مى نهد به اينکه در بقيه عمر او را از ارتکاب معاصى نگه دارد و بين او و شهدا در بهشت جمع نمايد.

امير المؤ منين (عليه السلام ) فرمود که به رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلم ) عرض کرديم : آقا شما چنان ما را تشويق فرموديد که بيم آن داريم که امت شما در راه گفتن اذان به يکديگر با شمشير حمله کنند. فرمود: اما هر کسى اذان نخواهد گفت .

پيامبر اکرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود: يحشر المؤ ذنون يوم القيامه اطول اعناقا ينادون بشهادة ان لا اله الا الله .

مؤ ذنين در روز قيامت از همه مردم گردن افراشته تر محشور مى شوند در حالى که شهادت به لا اله الا الله مى دهند.

معنى گردن افراشته تر يعنى سربلند مى کنند تا به رحمت خدا و عنايتش ‍ نايل شوند. برخلاف کسانى که تبهکارند. قرآن کريم مى فرمايد: ولوترى

اذا المجرمون ناکسوا رؤ وسهم عند ربهم ، و آن هنگام که ببينى تبهکاران در مقابل خدايشان سر بزير انداخته اند...

پيامبر اکرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) لو يعلم الناس ما فى الاذان و الصف الاول ثم لايجدوا الا ان يستهموا لفعلوا

اگر مردم بدانند براى اذان گو و ايستادن در صف اول جماعت چقدر ثواب است در اين دو مورد ازدحام مى شود و چاره اى جز قرعه کشى نمى باشد.

در روايت ديگر پيامبر اکرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) مى فرمايد: اذان گويان گردن افراشته ترين مردم خواهند بود و هر کس هفت سال اذان بگويد در قبر عذاب نمى شود. باز مى فرمايد: يکتب للموذن عند اذانه اربعون و مائة حسنة و عند الاقامه عشرون و مائة حسنة .

به مؤ ذن در هنگام اذان صد و چهل حسنه مى دهند و براى اقامه صد و بيست حسنه .

پيامبر اکرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود: هر کس دوازده سال اذان بگويد بهشت براى او واجب مى شود و در هر بارکه اذان مى گويد شصت حسنه و در هر اقامه سى حسنه به او مى دهند.

پيامبر اکرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود: سه نفرند که بيم از حساب ندارند و از صبحه آسمانى و فزع اکبر نخواهند ترسيد: اول شخصى که قرآن را حفظ کند و عمل به آن نمايد او به پيشگاه خداوند به صورت سيدى بزرگوار خواهد آمد. دوم مؤ ذنى که هفت سال بدون اجر و پاداش اذان بگويد. سوم بنده اى که اطاعت خدا کند.

پيامبر اکرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود: هر کس يک سال با نيت صادق اذان بگويد روز قيامت او را بر در بهشت نگه مى دارند و مى گويند هر کس را مايلى شفاعت کن .

رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) مى فرمايد: مؤ ذن در هنگام اذان چون شهيدى است که در خون خود مى غلتد و هر تر و خشکى با زبان خودش گواهى به اذان او مى دهد. وقتى بميرد زمين به بدن او کارى ندارد.

در خبر ديگر پيامبر اکرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود: روز قيامت يک منادى فرياد مى زند: ميهمانان خدا کجايند؟! پس روزه داران مى آيند. سپس ‍ منادى ديگرى فرياد مى زند: رعايت کنندگان ماه و خورشيد کجايند؟ (يعنى کسانى که توجه به وقت نمازها براى اذان داشته اند کجايند؟!) پس مؤ ذنين مى آيند. آنگاه سوار بر ناقه بهشتى مى گردند در حالى که تاج کرامت بر سر دارند و به جانب بهشت رهسپار مى شوند.

جابربن عبدالله انصارى گفت : از پيامبر اکرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) شنيدم که سه مرتبه فرمود: اللهم اغفر للموذنين گفتم يا رسول الله ! ممکن است براى اذان گفتن با شمشير به جان هم بيافتيم ؛ براى ما دعا نکردى آن چنان که براى مؤ ذنين دعا مى کنى ؟!

فرمود: جابر! بدان در آينده مردم اذان را به ضعفا مى سپارند. گوشتهايى که بر آتش جهنم حرام است ، گوشت مؤ ذنين است .

در روايتى پيامبر اکرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) مى فرمايد: اما الاذان فانه يحشر المؤ ذنون من امتى مع النبيين و الصديقين و الشهداء و الصالحين .

اذان گويان امتم با پيامبران و صديقين و شهداء و صالحين محشور مى شوند. اين روايت نيز در ثواب مؤ ذن بسيار روح افزا است . مرحوم صدوق (رضوان الله عليه ) در کتاب مجالس نقل مى کند امام صادق (عليه السلام ) به نقل از پيامبر اکرم فرمود: هر کس براى خدا اذان بگويد و نظر ديگرى نداشته باشد، خداوند ثواب چهل هزار شهيد و چهل هزار صديق به او مى دهد و به شفاعت او چهل هزار گنهکار را مى بخشد و روانه بهشت مى کند. بدانيد مؤ ذن وقتى بگويد اشهد ان لا اله الا الله نود هزار فرشته بر او صلوات مى فرستند و برايش استغفار مى کنند و در روز قيامت در سايه عرش ‍ خداست تا خداوند از حساب مردم فارغ شود. همچنين ثواب گفتن اشهد ان محمدا رسول الله را چهل ميليون فرشته مى نويسند.

و هر کس مداومت داشته باشد صف اول جماعت را و سعى کند که تکبير اول امام را درک کند و مسلمانى را نيازارد، خداوند به او نيز همان اجر و پاداش مؤ ذن را در دنيا و آخرت دهد.

چند روايت در مورد اجابت مؤ ذن (يعنى اجابت نداى مؤ ذن و آماده شدن براى نماز) ذکر مى شود تا شايد توفيق اين اجابت نصيب همه ما بشود. امام (عليه السلام ) مى فرمايد: اجابت مؤ ذن کفاره گناه است و رفتن به مسجد اطاعت خدا و پيامبر اوست و هر که مطيع خدا و پيامبر باشد خداوند او را با صديقين و شهدا داخل بهشت مى کند و در بهشت رفيق حضرت داود (عليه السلام ) است و به اندازه حضرت داود (عليه السلام ) به او ثواب مى دهند.

پيامبر اکرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود: پذيرفتن نداى مؤ ذن رحمت است و ثواب آن بهشت خواهد بود. هر که نپذيرد با او در قيامت به خصومت مى پردازم . خوشا به حال کسى که اجابت کند منادى خدا را و راهى مسجد شود. اجابت نخواهد کرد و به مسجد نمى رود مگر مؤ منى که اهل بهشت باشد.

باز فرمود: هر که اجابت کند اذان مؤ ذن را و بپذيرد (سخن ) علما را، روز قيامت در زير پرچم من خواهد بود و در بهشت همسايه من است و خدا به او ثواب شصت نفر شهيد را مى دهد.

قال من سمع الاذان فاجاب کان عندالله من السعداء هر کس صداى اذان را بشنود و اجابت کند خداوند او را سعادتمند مى گرداند.

قال من لا يجيب داعى الله فليس له فى الاسلام نصيب و من اجاب اشتاقت اليه الجنه . هر کس پيام خدا را بپذيرد در اسلام نصيبى ندارد و هر که بپذيرد، بهشت مشتاق اوست .

و بالاخره مى فرمايد: من اجاب داعى الله استغفرت له الملائکه و يدخل الجنة بغير حساب . هر که دعوت منادى خدا را بپذيرد ملائکه براى او استغفار مى کنند و بدون حساب وارد بهشت مى شود.

از امير المؤ منين (عليه السلام ) نقل شده که مى فرمايد: هر که صداى اذان را بشنود در حالى که در مسجد است و خارج شود منافق است مگر اينکه تصميم داشته باشد برگردد، يا طهارت ندارد، مى رود خود را طاهر کند.

عنه انه قال ليوذن لکم افصحکم و ليؤ مکم افقهکم .

على (عليه السلام ) مى فرمايد: بايد فصيح ترين شما اذان بگويد و فقيهترين شما امامت نمايد.

مرحوم صدوق (رضوان الله عليه ) در کتاب مجالس نقل مى کند از عبدالله بن على که گفت متاعى از بصره به مصر مى بردم در بين راه پيرمردى را ديدم که چهره اى گندمگون داشت و جلوى سرش خالى از مو بود و موى سر و صورتش از کهنسالى سفيد شده بود. با دو لنگ و حوله خود را پوشانده بود يکى سياه و ديگرى سفيد. از همراهان خود پرسيدم : اين مرد کيست ؟ گفتند: بلال ، مؤ ذن رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلم ) است .

قلم خود را بر داشتم و خدمتش رسيده ، سلام کردم . پيرمرد جواب سلامم را داد و گفت : السلام عليک و رحمة الله و برکاته . گفتم خدا رحمتت کند! مرا حديثى بفرما از آنچه شنيده اى از پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) گفت : از کجا مى دانى من کيستم ؟ گفتم : شما مؤ ذن پيامبرى ، اشک از ديده هايش جارى شد و مرا نيز به گريه انداخت بطورى که مردم اطراف ما جمع شدند و همه گريه مى کرديم . بعد پرسيد: پسرم ! اهل کجايى ؟ گفتم : از اهالى عراقم گفت : به به ! سکوت کرد، بعد فرمود: بنويس عراقى ! بسم الله الرحمن الرحيم از پيامبر اکرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) شنيدم المؤ ذنون امناء المؤ منين على صلاتهم و صومهم و لحومهم و دمائهم لا يساءلون الله عزوجل شيئا الا اعطاهم و لايشفعون فى شى ء الا شفعوا مؤ ذنين امين بر نماز و روزه گوشت و خون مؤ منين هستند. از خدا چيزى نمى خواهند مگر اينکه خداوند عزيز به آنها خواهد داد و درباره کسى شفاعت نمى کنند مگر اينکه شفاعتشان پذيرفته است ، هر کس صديق پاک و پاکيزه و مقبول بر مى انگيزاند هر که بيست سال اذان بگويد خداوند او را روز قيامت در حالى محشور مى کند در حالى که تمام گناهانش آمرزيده شده ، هر چه باشد، اگر چه به اندازه کوه احد باشد.

گفتم : باز بفرماييد. گفت : اين را حفظ کن و عمل نما و پاداش گير! پيامبر اکرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود: هر کس در راه خدا يک اذان بگويد با ايمان و تقريبا الى الله که در راه او باشد خداوند گناهان گذشته اش را مى آمرزد و بر او منت مى نهد به حفاظت و عصمت از گناه در بقيه عمر و بين او و شهدا در بهشت جمع مى کند.

سپس گفتم : خدا تو را رحمت کند، يکى از بهترين حديثهايى که شنيده اى برايم نقل کن . ديدم باز اشکهايش چون سيلاب روان گرديد و گفت : دل مرا شکستى . چنان گريه کرد که من نيز به گريه افتادم . سپس فرمود: بنويس ؛ بسم الله الرحمن الرحيم از پيامبر اکرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) شنيدم که مى فرمود: روز قيامت خداوند در يک صحرا مردم را جمع مى کند و فرشته ها را از پى مؤ ذنين مى فرستد با پرچمهاى نورى به همراه شترهايى از زبرجد سبز، اين شترها داراى خرام و شکم بندهايى از مشک اذفرند. مؤ ذبين بر آنها سوار مى شوند و بر روى شترها به پا مى ايستند، ملائکه شترداران ايشانند و با صداى بلند به اذان مى پردازند.

سپس صدايش به گريه بلند شد. من نيز گريه کردم . پس از سکوت گفتم : چرا گريه مى کنى ؟ گفت : آه ! مرا بياد سخنانى انداختى که از عزيزم رسول الله (صلى الله عليه و آله و سلم ) شنيده بودم که مى فرمود: (سوگند) بر آن خدايى که مرا از حق برانگيخته ، مؤ ذنان در قيامت در حالى که بر مرکبهاى خود ايستاده اند از مردم مى گذرند و مى گويند الله اکبر، الله اکبر اين ندا که بلند مى شود صداى ضجه امتم بلند مى گردد.

پرسيدم : اين ضجه چيست ؟ فرمود: صدا به تسبيح و تحميد و تهليل بر مى دارند. وقتى مؤ ذنين گفتند: اشهد ان لا اله الا الله امتم مى گويند: در دنيا او را مى پرستيديم . گفته مى شود: راست مى گوييد. وقتى مى گويند اشهد ان محمدا رسول الله . امتم مى گويند: اين همان آقايى است که رسالت پروردگار را براى ما آورد و ما به او ايمان آورديم با اينکه نديديم او را. به آنها گفته مى شود: راست مى گوييد، او رسالت پروردگارتان را به شما رسانيد و شما به او ايمان آورديد. شايسته است خداوند بين شما و پيامبرتان جمع نمايد. مؤ ذنين را به منازل خود در بهشت مى رسانند؛ جايى که نه چشمى ديده و نه گوشى شنيده و نه به دل کسى خطور کرده . ثم نظر الى فقال لى ان استطعت و لاقوه الا بالله ان لاتموت الا مؤ ذنا فافعل عبدالله بن على مى گويد: سپس بلال نگاهى به من کرد و گفت : تا زنده اى سعى کن (به يارى خدا) از مؤ ذنين بشمار آيى .

در تفسير على بن ابراهيم از امام صادق (عليه السلام ) نقل شده است که فرمود: پيامبر اکرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود: وقتى به معراج رفتم و به سدرة المنتهى رسيدم ... ناگاه مشاهده کردم فرشته اى اذان مى گويد: آن فرشته اى اذان مى گويد: آن فرشته در آسمان قبل از آن شب ديده نشده بود.

فرشته گفت : الله اکبر، الله اکبر. خداوند فرمود: بنده ام راست مى گويد؛ من بزرگترم (از آنکه به وصف در آيم ).

او گفت : اشهد ان لا اله الا الله ، اشهد ان لا اله الا الله . باز خداوند فرمود:

راست مى گويد، خدايى جز من نيست .

ادامه داد: اشهد ان محمدا رسول الله ، اشهد ان محمدا رسول الله . فرمود: راست مى گويد، محمد بنده من و پيامبرى است که او را برگزيده ام .

گفت : حى على الصلوة ، حى على الصلوة . فرمود: راست مى گويد بنده ام دعوت مى کند به دستور واجبم ، هر که با رغبت و ميل به اميد ثواب بسوى اين دستور بشتابد کانت کفارة لما مضى من ذنوبه نماز کفاره گناهان گذشته او است .

باز فرشته گفت : حى على الفلاح ، حى على الفلاح . خداوند فرمود: آرى ، نماز صلاح و نجاح و فلاح است .

پس از آن من امامت ملائکه را عهده دار شدم و نماز جماعتى با فرشته ها خواندم . چنانکه قبلا امامت انبياء را در بيت المقدس کرده بودم . (8)

اما اذان جبرئيل که قبل از سدرة المنتهى گفته شد چنين است : پيامبر اکرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) فرمود جبرئيل در شب معراج مرا به محلى رسانيد، پرسيد: مى دانى در کجا هستى ؟ گفتم : نه : اينجا بيت المقدس ‍ است ؛ بيت الله اقصى . در اينجا حشر و نشر است . جبرئيل در بيت المقدس ‍ بپا ايستاد و انگشت سبابه دست راست خود را در گوش راست نهاد و شروع به گفتن اذان نمود، دو جمله دو جمله (يعنى مثلا الله اکبر، الله اکبر که در آخر آن دو بار گفت حى على خير العمل اذان که تمام شد اقامه را شروع کرد، باز دو جمله دو جمله ، اقامه را نيز پايان داد و در آخر آن دو مرتبه گفت : قد قامت الصلوة انبياء دعوت جبرئيل را لبيک گفتند و چهار هزار و چهارصد نفر از انبياء جمع شدند و هر کدام در محل خويش در صفى ايستادند. من چنين پنداشتم که جبرئيل اقامه نماز خواهد کرد. اما وقتى صف ها مرتب شد، بازويم را گرفت و گفت : يا محمد! پيش برو و بر برادران خويش نماز بگزار. تو خاتمى و خاتم بر مختوم (کسانى که پيش از تو آمده اند) مقدم است . (9)

پس اولين اذان توسط جبرئيل در بيت المقدس و اذان دوم توسط فرشته مخصوص در سدرة المنتهى گفته شد. باور کردنى نيست چنين شعارى با جملاتى که فقط مى تواند انشاء و ابداع خدا باشد (که از طريق وحى بوسيله پيک بزرگ خداوند، جبرئيل ، به ما مسلمانان ارزانى شده ) با خواب عبدالله بن زيد و... ابداع گرديده باشد.